Sulmi i sotëm nga Hamasi dhe Xhihadi nuk është në një datë të rastësishme.
Sot bëhen saktësisht 50 vjet nga sulmi i madh ndaj Izraelit në vitin 1973 që ndryshoi tabelën gjeopolitike të shahut në mbarë botën, hartën e Lindjes së Mesme dhe ekuilibrin Perëndim-Lindje. Ndërsa sot, sulmi atëherë ishte befasi, Izraeli pësoi disa humbje, pati një ndërhyrje nga superfuqitë SHBA dhe Bashkimi Sovjetik.
Kalendari lexonte të shtunën, 6 tetor 1973. Një ditë feste për hebrenjtë dhe Izraelin do të gdhihej. Yom Kippur është një festë e madhe për izraelitët, ka të bëjë me shlyerjen dhe pendimin. Judenjtë tradicionalisht e respektojnë këtë ditë të shenjtë me një ditë agjërimi, rrëfimi dhe lutjeje intensive, shpesh duke kaluar pjesën më të madhe të ditës në shërbimet e sinagogave.
Por atë mëngjes, sulmi i befasishëm i arabëve, me Egjiptin dhe Sirinë në krye, ndryshon hartën e Lindjes së Mesme përgjithmonë.
Është një nga konfrontimet më të rëndësishme ushtarake në periudhën e pas Luftës së Dytë Botërore që përcaktoi në thelb status quo-në aktuale në Lindjen e Mesme. Me gjithë planifikimin dhe përgatitjen e gjatë dhe me gjithë sukseset e mëdha fillestare të arabëve, ata nuk ia dolën t’i mposhtin izraelitët me rezultat që nga njëra anë ekzistenca e Izraelit në Lindjen e Mesme jo vetëm si shtet, por si një shtet i madh rajonal, fuqia u vendos përfundimisht dhe sulmi arab dështoi në mënyrë dërrmuese me humbje të mëdha.
Më pas ishin egjiptianët dhe sirianët që arritën të befasonin plotësisht Izraelin, duke nisur një sulm të njëkohshëm të befasishëm në bregun lindor të Kanalit të Suezit dhe Sinait, si dhe në lartësitë e Golanit. Gjatë ditëve të para të luftës, forcat arabe shënuan suksese të jashtëzakonshme dhe mjaft të papritura. Egjiptianët, në veçanti, në një operacion të guximshëm lëvizën forca të forta në lindje të Kanalit të Suezit dhe përparuan në Sinai. Sirianët gjithashtu patën suksese. Në të dy frontet u zhvilluan beteja të ashpra midis mijëra tankeve izraelite, egjiptiane dhe siriane. Edhe këtë herë forca ajrore izraelite, në përpjekjen e saj për të ndihmuar luftën e forcave tokësore izraelite, pësoi humbje të mëdha nga raketat kundërajrore të prodhuara sovjetike të Egjiptit dhe Sirisë.
Tashmë në një pozitë të vështirë, Izraeli i kërkoi SHBA-së të dërgonte menjëherë sisteme armësh dhe municionesh. Fillimisht amerikanët nuk donin të përfshiheshin aktivisht në luftë dhe morën një qëndrim pritje-dhe-shih. Por kur Bashkimi Sovjetik filloi të furnizonte Egjiptin me materiale shtesë luftarake, izraelitët paralajmëruan përdorimin e armëve bërthamore. Ky zhvillim shkaktoi alarmin në SHBA, nga frika se situata do të dilte jashtë kontrollit, dhe kështu filloi një operacion gjigant për furnizimin e forcave të armatosura izraelite, kryesisht nga ajri.
Në ditët në vijim, forcat izraelite morën gradualisht iniciativën e lëvizjeve. Që nga 10 tetori, forcat izraelite kishin mposhtur ushtrinë siriane dhe kishin kundërsulmuar në Golan, duke kërcënuar tani vetë Damaskun. Ndërkohë, në frontin tjetër, në Gadishullin Sinai, më 14 tetor u zhvillua beteja më e madhe e tankeve në historinë e pasluftës. Izraelitët ishin rikuperuar nga befasia fillestare dhe po mbroheshin në pozicione të organizuara mirë dhe egjiptianët pësuan viktima të rënda. Nga dita e nesërme, më 15 tetor, ndodhi një kundërsulm izraelit i cili shumë shpejt kërcënoi të rrethonte një ushtri egjiptiane, por edhe të shkatërronte plotësisht ushtrinë egjiptiane.
Atëherë udhëheqja sovjetike vendosi të ndërhynte përmes kanalit diplomatik. Ai gjithashtu i zgjati dorën e miqësisë Uashingtonit me qëllimin e përbashkët për arritjen e një armëpushimi. Pas negociatave intensive mes Uashingtonit dhe Moskës, u ra dakord që të hartohej një tekst, i cili u miratua edhe nga OKB-ja më 22 tetor, ku bënte thirrje për një armëpushim të menjëhershëm dhe më pas për fillimin e bisedimeve të paqes midis arabëve dhe Izraelit. Egjipti pranoi menjëherë rezolutën e OKB-së, por izraelitët vazhduan përpjekjet e tyre të luftës duke u përpjekur të shkatërronin plotësisht forcat egjiptiane. Me SHBA dhe Bashkimin Sovjetik në bisedime, më në fund, në fund të tetorit, zyrtarët izraelitë dhe egjiptianë diskutojnë kushtet e një armëpushimi.
Në muajt në vijim, SHBA-ja udhëhoqi përpjekjet për të shkëputur trupat e ish-luftëtarëve nga fushat e betejës për të parandaluar një rigjallërim të tensioneve kufitare.
Lufta lë plagë të mëdha në Lindjen e Mesme. Izraeli përsëri tregoi fuqinë dhe epërsinë e tij ushtarake, por këtë herë pësoi humbje të mëdha në materiale dhe në jetë. U tregua gjithashtu se, në vetvete, as fuqia ushtarake dhe as zgjerimi territorial nuk i ofronin siguri absolute shtetit dhe popullsisë së tij.
Në nivelin e konkurrencës së superfuqive, SHBA rriti ndikimin e saj në rajon, pasi nga njëra anë kontribuoi në shpëtimin e Izraelit dhe nga ana tjetër dëshmoi se mund t’i bënte presion Tel Avivit që të arrinte një armëpushim dhe të fillonte më bisedimet e paqes. Në të kundërt, Bashkimi Sovjetik, me gjithë rritjen e pranisë së tij ushtarake në Mesdheun Lindor dhe ndikimin e tij politik në rajon nga fundi i viteve 1960 e tutje, nuk arriti as të parandalonte shpërthimin e luftës, as të ndërhynte me forcë për të parandaluar disfatën arabe, as për të detyruar Izraeli të ulet në tryezën e bisedimeve.
Humbje pësoi dhe nafta. Ndërhyrja efektive e shteteve arabe prodhuese të naftës – me të spikatur Arabinë Saudite – ishte fillimi i një ekuilibri të ri në marrëdhëniet e botës arabe (dhe në përgjithësi të shteteve prodhuese nafte të botës së tretë) me Perëndimin (dhe Japoninë), shkaktoi zhvillime dhe rirregullime të mëdha ekonomike globale dhe i dha fund epokës së naftës së lirë dhe energjisë së lirë në përgjithësi.
Gazeta Shqiptare
